سند معجزه بزرگ «ردّ شمس» فضیلت امیرالمومنین علی (ع)
(اثبات از کتب اهل سنت)
داستان معجزه «ردّ الشمس» (بازگشت خورشید) چیست؟
حدیث «ردّ شمس»یک معجزه مشهور است که هم در کتب شیعه و هم در کتب اهل سنت آمده است. در این معجزه ؛ خورشید در حالی که غروب کرده بود به دستور پیامبر (ص) به وسط آسمان بر می گردد تا حضرت علی (ع) نماز ظهر و عصرش را بخواند.
اثبات حدیث از کتب اهل سنت با سند صحیح
طحاوی در شرح مشکل الآثار می نویسد:
حدثنا عَلِیُّ بن عبد الرحمن بن مُحَمَّدِ بن الْمُغِیرَةِ قال حدثنا أَحْمَدُ بن صَالِحٍ قال حدثنا ابن أبی فُدَیْکٍ قال حدثنی محمد بن مُوسَی عن عَوْنِ بن مُحَمَّدٍ عن أُمِّهِ أُمِّ جَعْفَرٍ عن أَسْمَاءَ ابْنَةِ عُمَیْسٍ أَنَّ النبی صلی الظُّهْرَ بِالصَّهْبَاءِ ثُمَّ أَرْسَلَ عَلِیًّا علیه السلام فی حَاجَةٍ فَرَجَعَ وقد صلی النبی الْعَصْرَ فَوَضَعَ النبی رَأْسَهُ فی حِجْرِ عَلِیٍّ فلم یُحَرِّکْهُ حتی غَابَتْ الشَّمْسُ فقال النبی اللَّهُمَّ إنَّ عَبْدَک عَلِیًّا احْتَبَسَ بِنَفْسِهِ علی نَبِیِّک فَرُدَّ علیه شَرْقَهَا قالت أَسْمَاءُ فَطَلَعَتْ الشَّمْسُ حتی وَقَعَتْ علی الْجِبَالِ وَعَلَی الأَرْضِ ثُمَّ قام عَلِیٌّ فَتَوَضَّأَ وَصَلَّی الْعَصْرَ ثُمَّ غَابَتْ وَذَلِکَ فی الصَّهْبَاءِ فی غَزْوَةِ خَیْبَرَ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز ظهر را در صهباء خواند سپس علی را برای انجام مأموریتی به جایی فرستاد، وقتی که علی برگشت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نماز عصر را خوانده بود، حضرت سر بر دامنِ علی گذاشت و به خواب رفت، علی نیز بدون حرکت و آرام ماند تا حضرت بیدار نشود، این وضیعت ادامه یافت تا این که خورشید غروب کرد، پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم از خواب بیدار شد، وقتی وضع را آن گونه مشاهده فرمود دست به دعا برداشته چنین گفت: خدایا، بنده تو علی خود را به خاطر پیامبرت اینگونه نگه داشته است، روشنایی خورشید را برای وی برگردان.
اسماء می گوید: خورشید دیگر بار تابش خویش را آغاز کرد، زمین وکوه ها را روشن ساخت، علی از جای خویش برخاست وضو گرفت ونماز عصر را به جای آورد، پس از پایان یافتن نمازِ علی، خورشید بار دیگر غروب کرد، این حادثه در سرزمین صهباء و در غزوه خیبر اتّفاق افتاد.
الطحاوی، أبو جعفر أحمد بن محمد بن سلامة (متوفای321هـ)، شرح مشکل الآثار، ج3، ص 94، رقم: 92، تحقیق شعیب الأرنؤوط، ناشر: مؤسسة الرسالة - لبنان/ بیروت، الطبعة: الأولی، 1408هـ - 1987م؛
الطبرانی، سلیمان بن أحمد بن أیوب أبو القاسم ( الوفاة: 360 )، المعجم الکبیر، ج 24 ص 144، رقم 382، دار النشر: مکتبة الزهراء - الموصل - 1404 - 1983، الطبعة: الثانیة،تحقیق: حمدی بن عبدالمجید.
هیثمی بعد از نقل دو روایت از طبرانی، در باره این روایت میگوید:
رواه کله الطبرانی بأسانید ورجال أحدها رجال الصحیح.
همه این روایات را طبرانی نقل کرده است، و راویان یکی از آن ها، راویان صحیح بخاری هستند.
الهیثمی، أبو الحسن علی بن أبی بکر (متوفای 807 هـ)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج 8، ص297، ناشر: دار الریان للتراث/ دار الکتاب العربی - القاهرة، بیروت - 1407هـ.
==============================
طبرانی از اسماء بنت عمیس روایت می کند:
حدثنا الْحُسَیْنُ بن إِسْحَاقَ التُّسْتَرِیُّ ثنا عُثْمَانُ بن أبی شَیْبَةَ وَحَدَّثَنَا عُبَیْدُ بن سنام (غَنَّامٍ) ثنا أبو بَکْرِ بن أبی شَیْبَةَ قَالا ثنا عُبَیْدُ اللَّهِ بن مُوسَی عن فُضَیْلِ بن مَرْزُوقٍ عن إبراهیم بن الْحَسَنِ عن فَاطِمَةَ بنتِ حُسَیْنٍ، عن أَسْمَاءَ بنتِ عُمَیْسٍ قالت کان رسول اللَّهِ صلی اللَّهُ علیه وسلم یُوحَی إلیه وَرَأْسُهُ فی حِجْرِ عَلِیٍّ فلم یُصَلِّ الْعَصْرَ حتی غَرَبَتِ الشَّمْسُ فقال رسول اللَّهِ صلی اللَّهُ علیه وسلم اللَّهُمَّ ان عَلِیًّا کان فی طَاعَتِکَ وَطَاعَةِ رَسُولِکَ فَارْدُدْ علیه الشمس قالت أَسْمَاءُ فَرَأَیْتُهَا غَرَبَتْ وَرَأَیْتُهَا طَلَعَتْ بعد ( بعدما ) ما ( غربت واللفظ ) غربت واللفظ لِحَدِیثِ عُثْمَانَ.
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم سر بر دامن علی گذاشته و در حال دریافت وحی بود، علی در وضعیتی قرار داشت که نمی توانست نمازش را بخواند، این حالت به قدری ادامه یافت تا آنکه خورشید غروب کرد و لذا نماز عصر وی قضا شد، پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم که چنین دید اینگونه دعا کرد: خدایا، علی در راه فرمانبرداری از تو وپیامبرت بوده، خورشید را برای وی برگردان
اسماء می گوید: خودم دیدم که آفتاب غروب کرده بود، ودیدم که پس از غروب بار دیگر طلوع کرد.
الطبرانی، سلیمان بن أحمد بن أیوب أبو القاسم ( الوفاة: 360 )، المعجم الکبیر، ج 24 ص 151، رقم 390، دار النشر: مکتبة الزهراء - الموصل - 1404 - 1983، الطبعة: الثانیة،تحقیق: حمدی بن عبدالمجید.
==============================
طحاوی نیز همین روایت را در شرح مشکل الآثار نقل کرده است:
حدثنا أبو أُمَیَّةَ قال حدثنا عُبَیْدُ اللهِ بن مُوسَی الْعَبْسِیُّ قال حدثنا الْفُضَیْلُ بن مَرْزُوقٍ عن إبْرَاهِیمَ بن الْحَسَنِ عن فَاطِمَةَ بِنْتِ الْحُسَیْنِ عن أَسْمَاءَ ابْنَةِ عُمَیْسٍ قالت کان رسول اللهِ یُوحَی إلَیْهِ وَرَأْسُهُ فی حِجْرِ عَلِیٍّ فلم یُصَلِّ الْعَصْرَ حتی غَرَبَتْ الشَّمْسُ فقال رسول اللهِ صَلَّیْت یا عَلِیُّ قال لاَ فقال رسول الله اللَّهُمَّ إنَّهُ کان فی طَاعَتِک وَطَاعَةِ رَسُولِک فَارْدُدْ علیه الشَّمْسَ قالت أَسْمَاءُ فَرَأَیْتهَا غَرَبَتْ ثُمَّ رَأَیْتهَا طَلَعَتْ بَعْدَمَا غَرَبَتْ
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم سر بر دامن علی گذاشته و در حال دریافت وحی بود، علی نمازش عصر را نخوانده بود و خورشید غروب کرد، پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم وقتی که به حال خویش بازگشت پرسید: آیا نماز خوانده ای؟ در پاسخ گفت: نه، رسول خدا اینگونه دعا کرد: خدایا، علی در راه فرمانبرداری از تو وپیامبرت بوده، خورشید را برای وی برگردان اسماء می گوید: خودم دیدم که آفتاب غروب کرده بود، ودیدم که پس از غروب بار دیگر طلوع کرد.
الطحاوی، أبو جعفر أحمد بن محمد بن سلامة (متوفای321هـ)، شرح مشکل الآثار، ج3، ص 92، رقم: 92، تحقیق شعیب الأرنؤوط، ناشر: مؤسسة الرسالة - لبنان/ بیروت، الطبعة: الأولی، 1408هـ - 1987م.
ابن حبان در باره سند این حدیث و حدیث دیگری در باره رد الشمس می گوید:
«هذان الحدیثان ثابتان ورواتهما ثقات»
این دو حدیث ثابت و روات آنها مورد اعتماد هستند.
التمیمی البستی، محمد بن حبان بن أحمد أبو حاتم (متوفای354 هـ)، الثقات، ج 1 ص 215، تحقیق السید شرف الدین أحمد، ناشر: دار الفکر، الطبعة: الأولی، 1395هـ - 1975م.