روزی امام باقر (علیه السلام) در مسجد الحرام با اصحابش نشسته بود که طاووس یمانی با عده‌ای از پیروانش جلو آمد و سلام کرد و گفت: « آیا به من اجازه می‌دهید سؤال کنم؟»
امام باقر (ع) فرمود : بله ، بپرس !
طاووس پرسید : چه زمانی بود که یک سوم مردم دنیا هلاک شدند ؟
امام باقر (ع) فرمود : «اشتباه کردی ! باید می‌گفتی یک چهارم مردم ؛ و آن وقتی بود که قابیل برادرش هابیل را کشت . در آن زمان مردم دنیا فقط چهار نفر بودند : آدم و حوا و هابیل و قابیل . پس یک چهارم اهل دنیا هلاک شدند .
طاووس گفت : بله ، شما درست فرمودید . من اشتباه کردم .
طاووس پرسید : کدامیک ازآن دو برادر ، پدر جهانیانند که فرزندانشان تا امروز زیاد شده ؟
امام باقر (ع) فرمود : هیچ یک . مردم جهان نسل فرزند دیگر حضرت آدم یعنی «شیث» هستند .
طاووس پرسید : چرا حضرت آدم ، « آدم» نامیده شده ؟
امام باقر (ع) فرمود : چون گِل او را از « ادیم» (پوسته‌ی رویی ) زمین برداشته‌اند .
طاووس پرسید : چرا به حضرت حوا ، «حوا» گفته می‌شود ؟
امام باقر (ع) فرمود : «چون حوا از پهلوی موجود «حیّ» خلق شد.» (یعنی پس از اینکه حضرت آدم ، دارای روح شد ، از کنار گِل او حوا آفریده شد.)
طاووس پرسید : ابلیس به چه دلیلی به این نام خوانده می شود ؟
امام باقر (ع) فرمود : ابلیس به معنای ناامید است و چون شیطان از رحمت خدای عزوجل ناامید شد، او را به این نام می‌خوانند .
طاووس پرسید : جن را چرا به این نامه می‌خوانند ؟
امام باقر (ع) فرمود : جن یعنی پنهان ؛ و چون جن‌ها از دیده‌ها پنهانند ، به این نام خوانده می‌شوند .
طاووس پرسید : چه کسی اولین دروغ را گفت ؟
امام باقر (ع) فرمود : اولین دروغ را « ابلیس» گفت ، وقتی که گفت : من بهتر از آدم هستم . (سوره اعراف / آیه 12)
طاووس پرسید : کدام گروهند که شهادت به حق داده‌اند ، ولی دروغگویند ؟
امام باقر (ع) فرمود : منافقینی که به رسول الله گفتند : « ما شهادت می‌دهیم که تو رسول خدایی.» سپس آیه نازل شد که : وقتی منافقین می‌آیند و می‌گویند ما شهادت می‌دهیم که تو رسول خدایی...، خداوند شهادت می‌دهد که آنان دروغ می‌گویند.» (سوره منافقون/آیه ی 1)
طاووس پرسید : کدام پرنده بود که فقط یک بار پرواز کرد ؟
امام باقر (ع) فرمود : آن پرنده «کوه طور » بود که خداوند آن را با بال‌هایی از انواع عذاب به پرواز درآورد تا بنی اسرائیل ، تورات را قبول کنند ؛ چرا که در قرآن چنین آمده است : « ما کوه را بر سر آنها مانند سایبانی بلند کردیم و آنها گمان کردند که روی سر آنها خواهد افتاد. » (سوره اعراف/آیه 171)
طاووس پرسید : فرستاده‌ی خدا که نه از جن است و نه از انس و نه از ملائکه کیست ؟
امام باقر (ع) فرمود : کلاغی است که خداوند آن را فرستاد تا به قابیل نشان دهد جنازه‌ی برادرش را چگونه در خاک پنهان کند ؛ چرا که در قرآن چنین آمده است : « پس خداوند کلاغی را فرستاد تا زمین را کنار بزند و به او نشان دهد چگونه برادرش را به خاک بسپارد.» (سوره مائده/آیه31)
طاووس پرسید : موجودی که به قوم خود هشدار داد ولی نه از جنس جن بود ، نه انسان و نه ملائکه ؟
امام باقر (ع) فرمود : مورچه بود. خداوند در قرآن می‌فرماید : « آن مورچه گفت : ای مورچگان ، داخل خانه‌های خود شوید تا سلیمان و لشکریانش شما را لگد نکنند ، چرا که آنها شما را نمی‌بینند.» (سوره نمل/آیه 18)
طاووس پرسید : کیست که به او دروغ بستند ولی از جنس جن و انس و ملک نیست ؟
امام باقر (ع) فرمود : گرگی است که برادران یوسف به او دروغ بستند و گفتند : گرگ او را خورد . (سوره یوسف/ آیه 17)
طاووس پرسید : آن چیست که کمش حلال بود و زیادش حرام ؟
امام باقر (ع) فرمود : « آب نهر طالوت است که در قرآن چنین آمده : « طالوت فرمود هر کس از این نهر بیاشامد از من نیست مگر به اندازه یک کف دست.»(سوره بقره/آیه 249)
طاووس پرسید : کدام نماز واجب است که وضو ندارد و کدام روزه است که مانع خوردن و آشامیدن نمی‌شود ؟
امام باقر (ع) فرمود : آن نماز همان صلوات بر محمد و آل اوست (صلوة به معنای دعا است) ؛ و آن روزه همان روزه از سخن‌گفتن است که روزه‌ی حضرت مریم بود و خدا در قرآن می‌فرماید : « بگو من نذر کرده‌ام برای خدای مهربان که روزه باشم ؛ پس امروز با هیچکس سخن نمی‌گویم.» (سوره مریم/آیه 26)
طاووس پرسید : « آن چیست که کم و زیاد می‌شود ؟ و آن چیست که زیاد می‌شود ولی کم نمی‌شود ؟ و آن چیست که کم می‌شود ولی زیاد نمی‌شود ؟ »
امام باقر (ع) فرمود : « آنچه کم و زیاد می‌شود ، ماه آسمان است و آنچه کم نمی‌شود دریاست و آنکه کم می‌شود ولی زیاد نمی‌شود ، عمر است.»
برای دیدن سایر مناظرات امامان به این صفحه بروید: