ابوحنیفه (امام اعظم اهل سنت) سخن عمر بن خطاب را سخن شیطان می داند
(اثبات از کتب اهل سنت)
متن عربی روایت + ترجمه + تصویر کتاب
روایاتی در این زمینه با سند صحیح نقل شده است. عبد الله بن أحمد بن حنبل در کتاب «السنة» می نویسد:
حَدَّثَنِی أَبُو الْفَضْلِ، نا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، نا عَبْدُ الْوَارِثِ بْنُ سَعِیدٍ، قَالَ: نا سَعِیدٌ، قَالَ: «جَلَسْتُ إِلَی أَبِی حَنِیفَةَ بِمَکَّةَ فَذَکَرَ شَیْئًا فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: رَوَی عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ کَذَا وَکَذَا، قَالَ أَبُو حَنِیفَةَ: ذَاکَ قَوْلُ الشَّیْطَانِ، وَقَالَ لَهُ آخَرُ أَلَیْسَ یُرْوَی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص): أَفْطَرَ الْحَاجِمُ وَالْمَحْجُومُ، فَقَالَ: هَذَا سَجْعٌ فَغَضِبْتُ وَقُلْتُ إِنَّ هَذَا مَجْلِسٌ لا أَعُودُ إِلَیْهِ وَمَضَیْتُ وَتَرَکْتُهُ "
سعید می گوید که در مجلس أبوحنیفه نشسته بودم که در باره چیزی گفتگو شد، شخصی به او گفت: عمر بن خطاب چنین و چنان گفته است، ابوحنیفه گفت: این سخن شیطان است، شخصی دیگری گفت: مگر نه این که از رسول خدا (ص) روایت شده است که : «حجامت کننده و حجامت شده هر دو افطار کردند» (روزه هر دو باطل است)؛ پس ابوحنیفه گفت: این سجع (سخن با وزن و قافیه) است، پس من خشمگین شدم و گفت: این مجلسی است که من دیگر به آن برنخواهم گشت، از آن جا خارج شدم و او را ترک کردم.
الشیبانی ، عبد الله بن أحمد بن حنبل (متوفای290هـ) ، السنة ، ج1، ص227 ، ح403 ، تحقیق : د. محمد سعید سالم القحطانی ، ناشر : دار ابن القیم - الدمام ، الطبعة : الأولی ، 1406هـ .
(روی عکس کلیک کنین تا آن را با اندازه بزرگتر ببینین)
اثبات صحیح بودن سند روایت :
عبد الله بن أحمد بن حنبل (متوفای290هـ):
ذهبی می نویسد:
س عبد الله بن أحمد بن محمد بن حنبل الامام الحافظ الحجة أبو عبد الرحمن محدث العراق ولد امام العلماء أبی عبد الله الشیبانی المروزی الأصل البغدادی.
الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفای 748 هـ)، تذکرة الحفاظ، ج2، ص665، رقم: 685 ، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولی.
--------------------------
حاتم بن اللیث:
ذهبی در سیر أعلام النبلاء در باره او می نویسد:
حاتم بن اللیث . الحافظ المکثر الثقة أبو الفضل البغدادی الجوهری
الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفای 748 هـ)، سیر أعلام النبلاء، ج12، ص519 ، تحقیق : شعیب الأرناؤوط , محمد نعیم العرقسوسی ، ناشر : مؤسسة الرسالة - بیروت ، الطبعة : التاسعة ، 1413هـ .
ابویعلی در طبقات الحنابله می نویسد:
حاتم بن اللیث بن الحارث بن عبدالرحمن أبو الفضل الجوهری سمع عبدالله بن موسی وسعید بن داود وإسماعیل بن أبی أویس وإمامنا أحمد فیما ذکره أبو محمد الخلال وکان ثقة ثبتا متقنا حافظا .
البغدادی الحنبلی، أبو الحسین محمد بن أبی یعلی بن الفراء (متوفای521هـ) ، طبقات الحنابلة ، ج1، ص148، رقم:195 ، تحقیق : محمد حامد الفقی ، ناشر : دار المعرفة - بیروت .
و خطیب بغدادی می نویسد:
حاتم بن اللیث بن الحارث بن عبد الرحمن أبو الفضل الجوهری ... وکان ثقة ثبتا متقنا حافظا.
البغدادی، ابوبکر أحمد بن علی بن ثابت الخطیب (متوفای463هـ)، ج8 ، ص245، رقم:4346 . ، تاریخ بغداد، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت.
--------------------------
مسلم بن إبراهیم الأزدی (متوفای222هـ) :
از روات بخاری، مسلم و سایر صحاح سته:
مسلم بن إبراهیم الأزدی الفراهیدی بالفاء أبو عمرو البصری ثقة مأمون مکثر عمی بأخرة من صغار التاسعة مات سنة اثنتین وعشرین وهو أکبر شیخ لأبی داود ع
العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفای852هـ)، تقریب التهذیب، ج1، ص529، رقم: 6616 ، تحقیق: محمد عوامة، ناشر: دار الرشید - سوریا، الطبعة: الأولی، 1406 - 1986.
--------------------------
عبد الوارث بن سعید (متوفای180هـ):
از روات صحیح بخاری و صحیح مسلم و سایر صحاح سته:
عبد الوارث بن سعید بن ذکوان التمیمی مولاهم البصری التنوری أبو عبیدة الحافظ عن أیوب وأبی التیاح ویحیی البکاء وعنه ابنه عبد الصمد وأبو معمر المقعد ومسدد مقرئ فصیح مفوه ثبت صالح لکنه قدری مات 18 ع
الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفای 748 هـ)، الکاشف فی معرفة من له روایة فی الکتب الستة، ج1، ص673، رقم:3510، تحقیق محمد عوامة، ناشر: دار القبلة للثقافة الإسلامیة، مؤسسة علو - جدة، الطبعة: الأولی، 1413هـ - 1992م.
--------------------------
سعید بن أبی عروبة:
سعید بن أبی عروبة مهران الیشکری مولاهم أبو النضر البصری ثقة حافظ له تصانیف کثیر التدلیس واختلط وکان من أثبت الناس فی قنادة من السادسة مات سنة ست وقیل سبع وخمسین.
تقریب التهذیب ج1، ص239، رقم:2365.
--------------------------
بنابراین سند این روایت کاملا صحیح است و تمام روات آن از بزرگان و ثقات اهل سنت هستند.
خطیب بغدادی و ابن جوزی حنبلی نیز این روایت را با سند ذیل نقل کرده اند:
أخبرنا أبو بکر البرقانی قال قرأت علی محمد بن محمود المحمودی بمرو حدثکم محمد بن علی الحافظ حدثنا إسحاق بن منصور أخبرنا عبد الصمد عن أبیه قَالَ: ذکر لأَبِی حَنِیفَةَ قَوْلُ النَّبِیِّ (ص) «أَفْطَرَ الْحَاجِمُ وَالْمَحْجُومُ»، فَقَالَ: هَذَا سَجْعٌ، وَذکر لَهُ قَوْلٌ قَالَهُ عُمَرُ، فَقَالَ: هَذَا قَوْلُ شَیْطَانٍ.
ابن الجوزی الحنبلی، جمال الدین ابوالفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (متوفای 597 هـ)، المنتظم فی تاریخ الملوک والأمم، ج8، ص136 ،ناشر: دار صادر - بیروت، الطبعة: الأولی، 1358.
البغدادی، ابوبکر أحمد بن علی بن ثابت الخطیب (متوفای463هـ)، تاریخ بغداد، ج13، ص403 ـ 404 ، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت.
طبق این روایت، ابوحنیفه، نعمان بن ثابت، سخن عمر را سخن شیطان دانسته است، حال این که منظور او چه بوده و چرا گفته، تحلیل و پاسخش را به عهده پیروان آن ها واگذار می کنیم